n. f.

a. a.s pl. 'dépendances [d'une maison]'

SHonSRH 9594: … so que·l grans Karlles per Dieu / asignat t'avia per dreg fieu, / gleyzas e claustras et ayzinas, / hostals et autras oficinas / …

v. 1190 Rouergue ⊂ ChartPrB 249,13: … et e las pinedas d'az eis Mairois aitant quant n'er ops a tot lo bastir et a totas las aizinas de la maio a jasse

1191 ⊂ CartVaourPC 86,14: … las mias maios d'a Causahc, totas enteirament on meilz las ei, ab totas sas aizinas, al meu ort d'al toron e la mia boria d'a la Valeta e·ls pratz e·l erm…

b. 'demeure, résidence'

GuilhBarraG 4932: et adonx parlec la regina, / que vay demandar de l'aizina / de mosenher Guillem hont era

GuilhBarraG 5144: Aytan tost montec la regina, / quan foron presset de l'aysina, / e mosenh' en Guillem latz si.

GuilhBarraG 5173: pueyss volgron anar vesitar / le noble castel de la Barra. / … / E mosenh' en Guillem fon gays / tantost quan vic la seu' ayzina.

c. venir en a. a alc. 'venir chez qn'

SÉnimB 140: Pueys es vengutz a[b] la regina / a la donzela en aizina [ms. arzina]. / «Bela filha, so dis lo payre, / aysi em yeu e vostra mayre

d. a l'a. a [alc.] loc. prép. 'près de, proche de'

MystSMartG 1876: Yo diso que l'es fazable / De lo metre pres de l'outar. / … / El nos es mays a l'eysino. / … / La non y a vesin ny vesyno / Que lo sanct non tegno de pres.

e. esser en a. 'se trouver sous la main'

AuzCassS 2818: Sel vi mesclaretz ab lo grais / o de colomp o de galina / o de morgoill, s'es en aizina

f. 'possibilité d'accès [auprès de la dame]'

GarBrunB 90: Tot ço c'amor afina / es aver o aiçina.

GarBrunB 95: Aiçina e avers / fai on vol sos placers

GarBrunB 97: aiçina fai peccar / e avers folleiar

JRudP 2‑1,15: Pois del tot me·n faill aizina, / No·m meravill s'ieu m'aflam

GuilhBergR₂ 26,32: E pois vos plac q'az amar vos m'atrais, / be·m degratz dar de vos luoc et aizina.

Pist ⊂ RiegerTr 19,45: Seigner, e·us prec que la domna·m digatz / on e·us posca e valer e servir; / … / e far vos n'ai asina e cosensa

JoyGarda ⊂ PagèsInedAg 233,12: Qui vol c'om serch asina / Aman e car tenen / E celan e sofren, / Ab cor leal e fi, / …?

g. a. (de + inf., + n., en + inf.) 'occasion (de), opportunité (de), possibilité (de)'

GuilhSDidS 8,30: … trobes o aize [var. trobes aizina] o lezer / Q'ieu vos pogues cubertamen vezer: / …

ArnDanE 13,16: Mas mi no camja temps ni luocs, / cosseills, aizina, bes ni maus

AimBelP 11,57: cor e sen / e talen / mi donatz, e aizina, / qe viven / peneden / ab vera disciplina, / dona, mos pechatz fenisca

Tom/Bernado ⊂ HarveyPPart 3:1234,6: … / me do si·l play de tot be far ayzina

BertrCarbR 2¹,5: Bes e mals, cascus pareis / ja tan rescost no·s fara. / … / c'aizina ni nuetz escura / no·i val…

GuirRiq ⊂ PadenPast 135,12: Toz', al prim jorn fuy vostres, ses mentir, / pueys del vezer m'an tout afar aizina.

GuirRiqL 5,223: E vos podetz me dar / leu, si·eus voletz, aizina / de midons la reÿna / e de totz sos efans / d'aver grat…

GuirRiqL 9,293: E no anetz sercan / aizina, si l'avetz

GuirRiqLo 20,16: ez a merce no·s volon regardar / e son cobe d'aizina de peccar

AtMonsC 2,447: … ja per nulh' aizina / nulh hom no falhiria, / si fermamen crezia / esser ades punitz

AtMonsC 3,258: Vulhatz honor e Dieu servir, / pus locx et aizina vo·n ve

AmSesc ⊂ SchultzStud 1,93: yeu dire·us ai, si vey airina, / co m'avetz carguada l'esquina / de sospirs e de pessamens

GuilhOl ⊂ SchultzStud 2⁶⁸,6: Sens e sabers e conoissensa / es us sens en tres dictios, / … / E si tot lor obra es fina, / voluntatz, plazers et aizina / son autras tres per empachar

GuilhOl ⊂ SchultzStud 2⁶⁸,10: … / contra saber plazers no fina / ni contra conoissens' aizina

BertrSRosca ⊂ JeanrInedBarc 11,25: Mays volgr' aver una pauca d'aizina / Que·us descobris lo mal c'aixi·m cofon / Per vos, gentils, qu'esser princeps del mon

MartiMons ⊂ JeanrJoies 67,29: Mentre que n'avetz aysina, / Habundatz hi vostres bes

TomLoys ⊂ JeanrJoies 40,8: Mas en mal far troban tot jorn aysina

HistSainteLR 2:60,6: … que d'equi abant guarda Judas aysina cum los hy liuras

FlamG 5103: et on plus i consir nie i pes / meins i trop de luec e d'aisina / consi pogues faire mecina / als mals que cel suffre per me

FlamG 6478: … car gen las envida / Jovens et Amors de son joc. / E pos n'an aizina ni luec / fera·l, so·m cug, ben mal laissar

BrevAmR₂ 8069: e comenset tantost pessar / quo pogues far home pecar, / … / Don quan le Diables malvatz / sobr' aquo se fon apessatz / e conoc qu'en ac aizina, / venc en forma serpentina / a la femna…

BrevAmR₃ 9465: … / per sso que·ilh malaute sanat / haion aizina e lezor / de mielhs servir lur creator

BrevAmR₃ 10133: … / o fai be, quan n'a aizina, / a la gen de sa doctrina

BrevAmR₃ 16548: Pero, si aizina non a / de cofessar a capela, / deu se cofessar mantenen / a Dieu…

BrevAmR₅ 33143: Pero ben lau e tenc per bo / qu'om mal' aizina non lur do; / e que las tengua regladas / e tot jorn afazendadas

BrevAmR₅ 34152: quar mot es bona doctrina / quez om se tuelha d'aizina, / quar mal' aizina fai peccar / … / per qu'om la deu mot esquivar / e penr' aizina de be far

SHonSRH 5696: … la manentia / En Guigonetz rendre volia, / tot jorn que ayzina n'agues, / al pros N'Antoni lo marques

PrVierge ⊂ SpaggPRel 340,17.2: Verge, hueymays es / Temps e locs et ayzina / Que ieu receupes / Esperital metzina

GuilhBarraG 3071: … li volgues gardar / aquela filha, si·l plagues, / que malas vias no tengues / ni·l des aysina de mal far

OpDév₃B 94r,12: … que te luenhes de tota oportunitat, aytant quant poyras, e de aysina, en pensar, en parlar, en obrar…

SFrancA 7.8,3: Certas, en las festas principals, la hon avia aysina, el era acostumat mendigar

1497 ⊂ CConsRisclePC 499,68: … disso audit Johan Farga que el no ave punt de aysina de apuntar aqui per so que ave a prene las mustras de totz los arches de la senescaucia…

h. loc d'a. 'occasion favorable'

AtMonsC 2,543: deu atressi gardar / ab qui volra parlar, / deu loc d'aizin' atendre, / que·s puesca far entendre, / e temps per tal que sia / mays grazit tota via

AtMonsC 2,979: Neys contra gran forfait, / … / deu loc d'aizin' atendre / per mielhs venjansa pendre

i. ven en a. a alc. impers. 'l'occasion se présente à qn'

RaimCorn ⊂ NoulCDeuxMss 51,11: Mas pueus d'un jorn, quan li venc en ayzina, / Pres del mieu cors trop sobriera venjansa

j. esser en a. de [+ inf.] 'être en mesure de'

BrevAmR₃ 16498: e si… / … / … ell es / en aizina et ha lezer / de bastan cofessor haver, / deu se mantenen cofessar

k. faire, donar a. de alc. ren a alc. 'accorder qc à qn'

JRudP 2‑2a,29: Quan pensar me·n fai aizina, / Adoncs la bays e l'acol

AlbSist ⊂ AimBelP 13A,26: El mon non es duguessa ni raina, / si de s'amor mi volgues far aizina [var. me vol donar aisina], / qu'ieu la·n pregues [var. la preses]…

AimBelP 13,26: E car mentau duguessa ni reina / que·l fezesson de lor amor aizina, / venques las en la pros comtessa fina / de Proensa…

l. faire, donar a. (a alc.) 'se montrer bienveillant (envers qn)'

AnonSal₄ ⊂ RickettsSal 3,18: … aitan qom siaz fina / ni faichaz plazer ni azina, / no voil en autra part camjar / mon cor…

JaufreB 4987: Es eu voil m'en ab el combatre, / E si·l pusc venser ni abatre, / Ni Deus m'en dona tan d'aisina, / Enviar l'ai a la reïna

m. penre a. de 'tirer profit de'

GuirRiqL 5,14: … sel que totz bels ditz / que au enten per ver / e·ls sap ben retener, / e de bela doctrina / sap gen penre aizina

n. se metre en a. [que + subj.] 'faire des efforts [pour que]'

BertrFalg ⊂ JeanrInedBarc 18,13: Don senyor gran se deu metre en asina / C'am bon coseyll puscha los seus regir

o. se donar a. [que + ind.] 'faire des efforts [pour que]'

BrevAmR₄ 27178: Et, aquo fag, la cozina / del rei se donet aizina / que poc al apostol venir / tan de press qu'ell la poc auzir

p. a.(s) 'circonstances, situation'

AmSesc ⊂ SansTDid 4,290: … / que·us en anetz pus bas, / si podetz, a nulh cas / de vostra don'… / … / e s'aizina·us o tol, / aia·n doas o dos / entre de lieys e vos

LeysAm₂A 4033: Mas una dona graciosa / … / Cogitet per sa gran valor / Que pogues far patz entre lor; / E regardet be las asinas / E trobet que las tres reginas / Havian tres sors mot azautas, / …

q. a.s pl. 'configuration, tracé'

MartiMons ⊂ JeanrJoies 70,14: [chronogramme] Cuelh una flor de ᴍellier, / Am ꞯᴜᴀᴛʀᴇ de ᴄodonhier, / Am ꞯᴜɪɴѕᴇ pars d'englentinas, / E trobaras las aysinas / De l'an que m'as demandat

ElucHR 472,16: … saut, selva, bosc so locs vastz et dezertz… En els hom pert leu las vias, si be no sap lors azinas; senhals de vias demostratius mudo en els homes deceptius

r. 'adresse, habileté'

GuirRiq ⊂ PadenPast 139,29: «Senher, s'ieu fos leugeira / non a trop qu'en carreira / fuy de trobar mercat.» / «Pro femna, per aizina / fon dich d'ome cochat?» / «Senher, ans suy vezina / d'est amic non amat.»

GuirRiqC 513: E·l ters es, per ver dir, / servirs ab gran aizina, / que vezis ni vezina / non la [c.‑à‑d. l'amor] puesca saber

AtMonsC 2,329: … Bo noirimen / son apres veramen / per bona disciplina, / qui·n pot aver aizina.

AtMonsC 2,330: Segon aizina bona / val noirimen e dona / saber…

AtMonsC 2,615: car ges engal poder / no an tuch ni aizina, / qu'ieu vey en dissiplina

Vesio ⊂ PagèsVesio 62,719: E femna vil, si tarda / De far mal, per asina / Trobara leu vesina, / Servidor' ho cambreyra, / Qui sera corrateyra / Qu'ella·n faça viltat

s. 'confort, bien‑être'

FlamG 1829: Mais qui la [c.‑à‑d. amor] vol ausir o pendre / o tener captiva enclausa / tolla de se aisin' e pausa.

GlossIt₂M 118: Aicina: commodità, agio

t. (bona) a. 'quantité suffisante, grande quantité, abondance'

CervR 10,81: e fara·us y / secors a la metzina, / car trop n'a bon' ayzina

GirRoussHo 443: Cel que volc bon aver, en ac asina, / Bon cobertor de var, gris o ermina, / Bona copa d'argen, e tot d'aur fina.

JaufreB 9206: E an faitz amenar moutons, / Beus, porcsc e gruas et paons, / E ganren d'autra salvasina, / Car mut n'eran en bon' aisina

u. 'récipient, ustensile, objet'

SÉnimB 1488: … / onret lo mostier saint Danis / de bels palis e de cortinas / e d'altras onradas aizinas

BrevAmR₃ 10149: o·ilh presta raubas o deniers / o autras cauzas volontiers, / neis solament un' aizina, / si·lh es obs, de sa cozina

EstherNM 52: Pres las aizinas del temple / E fes beure en sas aizinas / Santas de Dieu sas alcubinas

EstherNM 83: Non metas nenguna aizina, / Ni en sala ni en cozina, / Se non tota d'argent fin

DocMillau₂A sans contexte

1319 Doat ⊂ Rn 2:42b: De aizinas de refrechor… de toalhas, d'escudelas

1350 ⊂ Pans₃ sans contexte

1352 Nîmes ⊂ Rn 2:160a: In uno grasali, vel broco, vel alia aysina recipietur aqua illa

PéagesTarB 147,3: … de pechiers, de crucols, et de totas aizinas de terra, dona per saumada d. ɪɪɪɪ

1374 ⊂ Pans 2:83,12: ez ieu lur deve bailar mon obrador e mas botiguas e mon cordeiador e totas mas ayzinas de l'us del mestier, e mais a mangar ez a beure e jaser en mon ostal

v. 1400 Apt ⊂ LRaisPrB 28,23r: … e totas las cauzas que son dedins lodich ostal, tinas, vaycels, froyre, ayzinas e totas autras cauzas qualsque fossan dedins

1423 ⊂ Pans₃ 66a: netejar las eisinas de l'ospital

OrdDigneL 9: It. que Monsenhor de Dinha ni lo prebost non deyan donar eizina de pan ni de vin tant grossa quant petita de so que si faria en lur nom propri, si non que fassan taverna et que vendessan al petit cartelet

1429 ⊂ Pans 2:137,12: Item layse a Phelipont lo pasticier totas las aysinas quallas de present el aia mieuas.

1438 ⊂ Pans 2:164,6: Una cadieyra de cambra anbe una aysina de terra desot.

1439 ⊂ Pans 2:170,15: Item que tota persona sia tengutz, avantz que giete lo senhal foras per vendre son vin, en lo cas que la aisina que volra vendre aja sem, de venir querre lo gabellier e far li penre lo dich sem

1439 ⊂ Pans 2:170,20: E si de la dicha aysina vol donar ho beure, que avantz que fassa penre lo sem al gabellier…

1472 ⊂ LÉtPrGH 34,1: Et primo boves, bestias, blada, civatas, ordis, vins… esines de cellie, botes cocadoyres, canons…

1488 ⊂ Pans 2:236,7: S'ensec l'inventari de las eysinas et ferramenta appertenens a ma botigua…

LJFazyM 1454: … ay beyla al Lauren ·ij· fflorins… per adure hune eysyne de cuer a my…

StatVillB 7: … et que aquels que y tuarian bestials sian tenguts de prene lou sanc an una aizina et incontient l'anar escampar de fora vila

StatVillB 16: Que neguna personna non ause pourtar foc per la villa synon an ayzina clausa coume olla ou pot